Nieuwsbrief Werkgroep Wolf Nederland

Nieuwsbrief nr 12

Werkgroep Wolf Nederland

Februari 2023

Beste ,

Een jaar geleden begonnen we heel ambitieus met de nieuwsbrief. Inmiddels zijn we een jaar verder en ontvang je hierbij de 12e editie van onze nieuwsbrief met informatie over de (Werkgroep) Wolf. 

We wensen je uiteraard weer veel leesplezier bij deze editie.
Vorige editie gemist? Kijk in ons archief op de website. 

Onderwerpen in deze nieuwsbrief:

  • Wolves on Wheels
  • Uitslag knutselwedstrijd
  • Eén van onze vrijwilligers
  • Ziektes en gevaren voor de wolf
  • Wolven en paarden: kunnen ze naast elkaar bestaan?
  • Door de lens van....
  • De wolven van Tsjernobyl

 

  • DNA van de wolven verraad ook hun herkomst
  • Te dicht bij voor comfort
  • Samenwerken en verdelen van de taken: de jacht door de wolf
  • Van grijze wolf naar zwarte wolf? We weten eindelijk waarom!
  • Agenda

Wil je in contact komen met de redactie van de nieuwsbrief? We zijn te bereiken op: nieuwsbrief@werkgroepwolf.nl

Wolves on Wheels

Afgelopen periode ontvingen we steeds vaker het verzoek voor deelname aan de informatieve
wandeling door mensen met een lichamelijke beperking.


Tot onze spijt moesten we deze groep steeds teleurstellen. De gebruikelijke wandelingen waren, door


het gebied, helaas niet geschikt voor rolstoelen.
Dit heeft ons aan het denken gezet en er toe gebracht om een speciale wandeling te organiseren voor
deze bijzondere doelgroep.

Na wat overleg, rondvragen en adviezen, denken we een prima gebied te hebben gevonden voor deze
speciale wandelingen.
De wandeling zal plaatsvinden op zondag 7 mei in de prachtige, bosrijke omgeving van de Leuvenumse
Bossen.
Ondanks het prima toegankelijke terrein, zijn er lichte hoogteverschillen en enkele hindernissen (wildhek)
waardoor deelnemers met een handbewogen rolstoel voor een begeleider moeten zorgen.
De route is ongeveer 2,5 kilometer waarbij we ruimschoots de tijd nemen om alle informatie van en over
de wolf te delen.
Bij opgave kunt u kiezen uit twee verschillende tickets. Eén voor rolstoelers met begeleiding en een voor
zelfstandige elektrische rolstoelen / scootmobielen.
Het aantal deelnemers is beperkt tot een maximum van 14. Dit is inclusief begeleiders.
Opgave kan door op de afbeelding van de wandeling te klikken.

Uitslag knutselwedstrijd

Er is flink geknutseld in de verschillende leeftijdscategorieën.

Uit de inzendingen van de knutselwedstrijd heeft Irene van Eijck de winnaars gekozen. 


In de rubriek volwassenen zijn Monique, Dianne en Marry in de prijzen gevallen. Zij ontvangen alle drie het boek "Wolven krijgen geen burn-out", Irene van Eijk
Bij de kinderen zijn Merel, Erik en Pippa in de prijzen gevallen. Zij ontvangen alle drie het boek "Time-out" en een kleine attentie.
De jury wilde Jeroen Kloppenburg een speciale vermelding geven voor zijn inzending.

De prijswinnaars bij de volwassenen:

1e Prijs Monique
Amerongen

2e Prijs Dianne
Zutphen

3e prijs Marry
Zoetermeer

De Prijswinnaars bij de kinderen:

1e Prijs Merel (2 jaar)
Amerongen

2e Prijs Pippa (7 jaar)
Heerlen

3e Prijs Erik (10 jaar)
Zoetermeer

Eervolle vermelding:

Jeroen Kloppenburg
(Deventer)

We willen alle inzenders bedanken voor de creatieve knutselplaten, de soms mooie verhalen van de totstandkoming van de inzendingen en hun deelname.

De winnaars hebben inmiddels hun prijzen ontvangen.

Eén van onze vrijwilligers: Maurice Schalker

Werkgroep Wolf Nederland heeft inmiddels zo'n 40 vrijwilligers die zich inzetten voor de werkgroep.
In deze rubriek stellen we één van deze mensen aan u voor. Deze keer onze secretaris, Maurice Schalker

Ik ben Maurice Schalker (1967) en sinds december 2020 actief als vrijwilliger bij de Werkgroep Wolf Nederland. 
Ik woon samen met mijn lieve vrouw Joyce en fotografeer graag alles wat ik tegenkom tijdens mijn/onze wandelingen in de natuur. Zo vond ik in 2019 mijn eerste aanwijzing van de wolf. Een drol in het Kroondomein. 

Enkele maanden later ontmoette ik Ramon en Daniëlle (beide inmiddels vrijwilliger binnen de werkgroep) en raakte daarna bevriend met ze. Regelmatig trokken we er samen op uit als ze weer op de Veluwe verbleven. We deelden samen behalve de passie voor wandelen ook de passie voor de wolf.


We vonden dan ook regelmatig duidelijke aanwijzingen voor de aanwezigheid in de vorm van drollen en sporen.
Op 17 januari 2021 om 10:15 uur had ik mijn eerste spontane ontmoeting met een wolf en kon ik dit ook nog vastleggen. Geen wereldfoto, maar wel een onvergetelijk moment.

Na de diverse wandelingen en de ontstane vriendschap zaten we tijdens een etentje te praten over de Werkgroep. 
Al snel bleek dat de werkgroep ook hun eigen waarnemingen verzamelde en op zoek waren naar een manier om deze makkelijk te registreren. Met mijn ICT-achtergrond zei ik dat ik wel eens wilde kijken of ik wat kon betekenen.

Dit bleek het geval en na 2 dagen was de eerste bruikbare smartphoneapp een feit. 

Behalve mijn ICT-achtergrond ben ik ook al jaren actief als vormgever en PR/marketing medewerker. Zowel beroepsmatig als vrijwilliger bij diverse verenigingen.

 

Ik werd uiteindelijk gevraagd om lid te worden en heb me gestort op allerlei activiteiten binnen de werkgroep.

Posters, aankondigingen, presentaties etc. werden ontworpen en samengesteld om de activiteiten van de werkgroep onder de aandacht te brengen. In februari 2022 ben ik gestart met de nieuwsbrief en inmiddels zijn we elf edities verder.

 

Doordat er steeds meer behoefte was aan een extra locatie voor de informatieve wandelingen zijn we in mei gestart met de locatie Gortel. Samen met, inmiddels, drie fantastische gidsen verzorgen we iedere maand een wandeling.

 

Door de mystiek van de wolf en de drang om er alles over te weten, verdiepte ik me steeds meer in (het leven van) de wolf. 

Verhalen rond het kampvuur Woodz.

Wolliglandleven Elspeet

Eerste ontmoeting met de wolf

Alle opgedane kennis kan prima gebruikt worden binnen de werkgroep om te informeren en te vertellen over alle aspecten van de wolf. Niet alleen de leuke zaken, maar ook over det aanvallen op (hobby)vee en hoe dit te beschermen.
Daarnaast verzorg ik regelmatig een lezing of help daar waar nodig is binnen de werkgroep. 

Ik hoop echt dat we een manier vinden om samen met de wolf te leven. Mijn motto is dan ook: Niet vóór, niet tegen, Maar met de wolf.
Dit betekent wel dat je met iedereen in gesprek moet blijven gaan. Niet om iemand te overtuigen, maar om te informeren met juiste informatie, zodat iedereen zijn of haar/zijn eigen beeld kan vormen en een oplossing vindt. 

Ik heb mijn draai wel gevonden en hoop me de komende jaren met veel plezier te mogen inzetten voor de Werkgroep Wolf Nederland. 

Ziektes en gevaren voor de wolf

Wolven kunnen verwondingen oplopen door grote prooidieren die zich verdedigen. Wanneer een of meerdere wolven een groot gezond edelhert aanvalt kunnen ze verwondingen oplopen door schoppen en als de prooi een gewei of hoorns heeft kan dit veel schade aanrichten. Wolven kunnen onder de hoeven worden vertrapt, meldde kunstenaar George Catlin in 1844 een aanval op een buffel door een roedel wolven waarbij twee van de wolven waren verpletterd onder de hoeven van het dier.
Ditzelfde geldt voor een gezond volwassen zwijn. Door de scherpe hoektanden (houwers) kan een wolf ernstige verwondingen oplopen.


Ook de mens kan verwondingen aanrichten aan wolven. Hierbij moet je denken aan pootklemmen, illegale jacht, wolven die worden aangereden door auto's en/of (opzettelijke) vergiftiging. 
Dit jaar 2023 zijn er, tot nu toe, al 2 wolven in Nederland omgekomen in het verkeer.

Andere verwondingen die wolven kunnen oplopen zijn bijv. vallen van rotsrichels, verdrinking in rivieren/kanalen of door gevechten met andere wolven (territoriale conflicten of bijna paartijd).

Daarnaast is de wolf vatbaar voor ziekten en parasieten. Veel van deze ziektes en parasieten zien we ook terug bij onze gehouden honen. Wolven zijn vatbaar voor meer dan honderd ziekten en parasieten, waaronder:

  • rondworm / lintworm / platworm
  • schurft
  • mijten
  • teken
  • vlooien
  • hondenziekte
  • staar
  • orale papillomatose (wildgroei van wratten op het slijmvlies van de mond)
  • tularemie (konijnenziekte)
  • rundertuberculose
  • artritis
  • kanker
  • rachitis
  • longontsteking
  • de ziekte van Lyme

Aangereden wolf in Elspeet, bleek bij autopsie schurft te hebben. 

Niet alle genoemde ziektes zijn dodelijk voor de wolf, maar zorgen er zeker voor dat zijn lichamelijke conditie een stuk minder is.

Wolven en paarden: kunnen ze naast elkaar bestaan?

De relatie tussen roofdier en prooi is een veelbesproken onderwerp onder paardenmensen, boeren en landbeheerders. In hoeverre moet een prooisoort, zoals de wolf, worden behouden als deze een directe bedreiging vormt voor het vee in het gebied?


Rechtvaardigt het behoud van de soort de kosten voor degenen die naast een toproofdier moeten leven? En vormt een wolf vanuit het oogpunt van een ruiter een serieuze bedreiging voor een dier zo groot als een paard?


Het team van Equine Science Talk International duikt in dit onderwerp in hun nieuwste documentaire "Are Wolves a Threat to Horses?"

Onder leiding van professor Konstanze Krüger van de Nürtingen Geisslingen Universiteit in Duitsland reisde het team naar Italië om wetenschappers, paardenfokkers en -eigenaren, boeren en landbeheerautoriteiten in de regio Abruzzo te ontmoeten.

 

Wolven zijn daar onderdeel van het landschap gebleven en maken nu een comeback. Ze zoeken uit hoe groot de dreiging is, welke dieren gevaar lopen en wat er gedaan kan worden om paarden en andere prooidieren te beschermen.

Ze ontdekken ook waarom de wolf een belangrijk onderdeel van het ecosysteem is, maar ook een geldspinner voor het Abruzzo National Park.


Krüger, die de video regisseerde, zei dat het team verrast was om te horen dat zelfs degenen die zware veeverliezen leden door predatie door wolven, vonden dat de hondachtigen moesten worden bewaard, omdat ze deel uitmaken van de lokale ecologie.


“Als je hun redenen hoort, is dat volkomen logisch. We hebben ook geleerd dat verschillende wolven gespecialiseerd zijn in verschillende soorten prooien, en hoewel er een roedel nodig is om een paard neer te halen, kan een eenzame wolf kleinere prooien aanvallen. Dit is misschien de reden waarom paarden en wolven vaak verbazingwekkend vreedzaam dicht bij elkaar lijken te leven.”


Het videokanaal Equine Science Talk International is gemaakt door drie Duitse paardenwetenschappers die mythen over paardengedrag ontkrachten en enkele van de meest gestelde vragen van paardeneigenaren beantwoorden.


Het team bestaat uit Krüger, Duitslands eerste hoogleraar paardenwetenschap en specialist in paardengedrag en cognitie, en twee van haar voormalige promovendi, paardentrainer/instructeur Isabell Marr, dierenarts/paardentandarts Laureen Esch. Hun gecombineerde expertise geeft unieke inzichten in paardenwetenschap en de praktische toepassing ervan.


De video's zijn vanuit het originele Duits vertaald door de in Oostenrijk gevestigde journaliste Kate Farmer, een paardentrainer en onafhankelijk onderzoeker naar paardengedrag.

Door de lens van .......

Veel van onze lezers en vrijwilligers begeven zich regelmatig in de (Nederlandse) natuur en leggen daarbij soms een mooi moment vast op foto. Om iedereen mee te laten genieten van deze momenten plaatsen we hier een kleine selectie van de beelden.


, heb jij ook een speciaal moment op camera vastgelegd? Deel het dan met de redactie en wie weet staat jouw moment in de volgende nieuwsbrief van Werkgroep Wolf Nederland.

Bevroren druppel (Johanna van de Kamp)

Koekoek (Maurice Schalker)

Vos (Ingezonden)

De wolven van Tsjernobyl

Op 26 april 1986 gaat het gruwelijk mis in de kerncentrale nabij de stad Tsjernobyl. Tijdens een test ontstaat een explosie in een van de rectoren. Meer dan honderdduizend mensen die binnen een straal van 30 kilometer van de reactor wonen, worden geëvacueerd. Tot op de dag van vandaag is het verboden gebied.

 

Maar wat een ramp was voor de bewoners is de afgelopen 35 jaar later een zegen voor de natuur gebleken.

De vervreemdingszone rondom Chernobyl is een gebied van 30 km rondom de kerncentrale. Het gebied is sindsdien afgesloten voor bewoning en wordt alleen bewaakt door militairen. 

Hierdoor heeft de natuur daar vrij spel gekregen. De afgelopen jaren is er uitgebreid onderzoek gedaan naar de gevolgen en effecten van de natuur in het gebied. 


Zo zagen de onderzoekers het aantal zwijnen, elanden en reeën in wat tegenwoordig het Wit-Russische deel van de vervreemdingszone is, in de eerste tien jaar na de ramp enorm toenemen. Net als het aantal wolven. Ondertussen werden in het Oekraïense deel Euraziatische lynxen, bruine beren, wisenten en zwarte ooievaars op camera vastgelegd. Maar ook otters, bunzings, nertsen en hermelijnen.

De voormalige landbouwgronden bestaan nu uit uitgestrekte bossen en wetlands waar zelfs twee paartjes bastaardarenden, de zeldzaamste arend van Europa, nu broeden.

Hier heeft zich inmiddels een laaglandnatuurgebied ontwikkeld, zonder tussenkomst van de mens. Geen jacht, geen houtoogst en geen grote grazers. Geen enkele vorm van exploitatie of beheer. Natuur zoals we dat niet meer kennen in Europa.

 

Bij het onderzoek naar de wolven, worden de dieren gevangen en van een zender voorzien. 
Deze meet doorlopend de straling en geeft, via een Gps-signaal, elk kwartier de positie door van het dier. De wolven worden daarna online gevolgd. Ook hoeven de wolven niet opnieuw gevangen te worden om de zender te verwijderen als de batterij leeg is. Na 9 maanden valt de zender, voordat de batterij helemaal leeg is, automatisch af. Via het GPS-signaal worden afgevallen zenders in het gebied opgespoord. Dan kan ook de dosis straling uitgelezen worden die de dieren hebben ontvangen.

De eerste resultaten wijzen er niet op dat wolven gebieden met een hoge straling mijden. Sterker nog: wolven blijken een voorkeur te hebben voor het gebied met de hoogste radioactiviteit, direct rond de reactor. Dit heeft mogelijk te maken met het feit dat daar nauwelijks mensen verschijnen.

Wetenschappers bestudeerden het effect van de straling op verschillende kleine dieren in de Exclusieve Zone. Hoewel sommige gegevens elkaar tegenspreken, suggereren de meeste gegevens dat schadelijke mutaties pas direct na het incident optraden. Nu, na ruim 30 jaar, lijkt het effect veel minder.


Wat velen lijken te vergeten, is dat het grootste deel van de radioactiviteit in andere delen van Europa terechtkwam. Scandinavië, Duitsland en zelfs Midden-Europa ontvingen veel cesium-137-deeltjes uit de radioactieve wolken. Onderzoekers vonden bijvoorbeeld hoge stralingsniveaus bij rendieren, lynxen en beren in Zweden. Zelfs vandaag de dag bevatten paddenstoelen nog steeds grote hoeveelheden cesium. Dertig procent van de wilde zwijnen die zich tegoed doen aan deze paddenstoelen, is daarom nog te radioactief voor menselijke consumptie. Toch maken we ons geen zorgen over de verspreiding van mutaties van deze radioactieve wilde zwijnen, zo lijkt het. En omdat wilde zwijnen een behoorlijk deel uitmaken van het wolvendieet, komen de radioactieve deeltjes ook in wolven in heel Europa terecht.

 

Bekijk deze documentaires over de ontstane natuur van Tsjernobyl op dailymotion:

Een geweldige documentaire over de radioactieve wolven van Tsjernobyl.

Tsjernobyl teruggewonnen - een overname door dieren

De wolven van Tsjernobyl gedragen zich als elke andere wolf

Een zwervende jonge wolf is niet uniek. Gps-gegevens van verschillende wolven laten zien dat jonge zwervers honderden kilometers afleggen, zoals de recente wolf in Salzburg. Sommige zwervende wolven kunnen zelfs in Tsjernobyl terechtkomen. Het is belangrijk om dergelijk nieuws in perspectief te plaatsen. Zoals National Geographic zelf eerder in 2016 berichtte over de bloeiende natuur in Tsjernobyl:


Vooral wolven kunnen op zijn minst enige bescherming tegen straling krijgen omdat ze een groot territorium hebben en veel rondlopen, zelfs buiten de zone naar schonere gebieden.


Wanneer de tijd komt dat Tsjernobyl-wolven beginnen te gloeien in het donker, zullen ze meer moeite hebben om hun prooi te verrassen en zullen ze snel verhongeren. Dus zelfs dan zal de natuur ervoor zorgen dat deze genetische mutaties zich niet verspreiden naar de volgende generatie Tsjernobyl-wolven.


Het gebied is, door de straling en de afwezigheid van de mens, nu onbedoeld uitgegroeid tot het op twee na grootste natuurreservaat van continentaal Europa.

DNA van de wolven verraad ook hun herkomst

Bij de laatste rapportage van BIJ12 verschenen een voor ons onbekende aanduiding bij de individuen. Normaal worden wolven door hun unieke DNA voorzien van een unieke code. Deze bestaande uit de letter GW (Genetische Wolf), enkele cijfers en een F of M om aan te duiden of het om een vrouwelijk dier (Female) of mannelijk dier gaat (Male). Deze code ziet er dan zo uit GW0000F/M.

 

Zoals gezegd werd er in de laatste rapportage ook gebruik gemaakt van de code HW01 en HW02. Na navraag bleek dit een algemenere code te zijn om de afkomst/familie (populatie) te duiden zolang het individuele DNA nog niet bekend is. HW staat voor Haplotype Wolf.

Foto: DNA-Sample - Marielle van Uitert : "De Wolf terug in Nederland"  (WENR)

Wat is Haplotype
Het DNA-profiel is opgeslagen in de genen binnen de chromosomen. Alle genen samen bepalen het functioneren van de cellen waaruit het organisme is opgebouwd. Elke gen heeft unieke waarden. 

 

Een allel is een bepaalde variant van een gen. Een gen codeert een bepaalde erfelijke eigenschap, waarbij verschillende versies van een gen min of meer verschillende gevolgen kunnen hebben voor die eigenschap van een organisme.
Elke uitvoering van een gen wordt een allel genoemd.
De combinatie van allelen zoals die voorkomen op een uniek chromosoom worden haplotype genoemd en worden doorgegeven aan de volgende generatie.

Het woord "Haplo" is afgeleid van het Griekse woord "haploos", wat "eenvoudig" betekent, en "type" verwijst naar een bepaald patroon of vorm. Dus een haplotype is een specifiek patroon van genen op een chromosoom, dat kan worden gebruikt om bepaalde kenmerken van een individu te identificeren.

Het stukje DNA waaruit het haplotype kan worden herleid, geeft daarmee ook informatie over de populatiegenetica en zo over de afkomst en gebied waar de wolf vandaan komt.


Om een lang verhaal kort te maken komt het er op neer dat de verschillende Haplotypes dus aangeven uit welk gebied een bepaalde wolf komt. 
In het geval van HW01 en HW02 komen ze voort uit de overige populaties (Duits-Poolse populatie). Tot nu toe zijn bijna alle in Nederland levende wolven van haplotype HW1 of HW2.
In België en Noord-Brabant zijn wolven aanwezig (geweest) van haplotype HW22 (Italiaans-Franse populatie).

Te dicht bij voor comfort
Het probleem van gewende wolven

Een vrouw die buiten Ely, Minnesota woonde, had in de zomer van 2001 medelijden met een moeder wolf en haar jongen. De vrouw liet regelmatig eten achter op haar veranda voor de wolven en keek graag naar ze als ze het eten kwamen halen. Later, toen de vrouw een tijdje de stad uit was, zagen de buren een wolf voortdurend op de loer liggen in hun eigen tuin. De buren voelden zich ongemakkelijk bij de aanwezigheid van de wolf en schakelden de hulp in van Wildlife Services om de wolf te verwijderen. In dit geval kreeg de vrouw het advies om te stoppen met het voeren van de wolven, en de wolven gingen uiteindelijk weg. Steeds vaker worden wolven die te dicht bij mensen komen echter gedood om negatieve interacties tussen wolven en mensen te voorkomen.

Onder normale omstandigheden lijken de meeste wolven mensen te vrezen. Wolven zijn van nature schuwe dieren en hebben de neiging om door mensen bewoonde gebieden te mijden. Wolven kunnen die angst echter verliezen door frequent en steeds nauwer contact met mensen te hebben en door voedsel beloningen te ontvangen voor hun durf.

Wanneer wolven minder bang zijn voor mensen, zullen ze eerder mensen of door mensen gebouwde structuren, zoals huizen of wegen, naderen op zoek naar voedsel.


Het grootste gevaar wanneer wolven in de buurt van mensen zijn, is voor de wolven. Wolven die wegen naderen op zoek naar voedselpakketten van auto's, lopen meer kans om door auto's te worden aangereden. En wanneer wolven onverbeterlijk worden in hun zoektocht naar voedsel in de buurt van mensen, zullen ze waarschijnlijk worden gedood door natuurbeschermers om te voorkomen dat de wolven mensen kwaad doen.

Meerdere plaatsen in Noord-Amerika melden de afgelopen jaren problemen te hebben gehad met gewende wolven. Eenentwintig gebeurtenissen van veronderstelde gezonde wolven die mensen aanvielen in Noord-Amerika vonden plaats in de 20e eeuw. Geen van deze gevallen betrof een menselijke dood, maar achttien van die gebeurtenissen werden gepleegd door gewende wolven. De andere drie gevallen betroffen mensen die gedomesticeerde honden bij zich hadden in wolvengebied. Van wolven is bekend dat ze agressief zijn tegenover gedomesticeerde honden en ze proberen ze meestal te doden als ze de kans krijgen.


De lessen die uit deze gebeurtenissen kunnen worden getrokken zijn:

  • Voer nooit wilde wolven. 
    Laat geen voedsel buiten staan, ook geen voedsel voor huisdieren. Biedt geen voedsel aan dieren in het wild aan vanuit een voertuig of een woning.
  • Doe er alles aan om te voorkomen dat wolven gewend raken aan mensen. 
    Laat wolven niet dicht bij je komen; laat ze niet leren zich op hun gemak te voelen in door mensen bewoonde gebieden. Als een wolf nadert, probeer hem dan af te schrikken door harde geluiden te maken en jezelf groter te laten lijken met jassen of andere voorwerpen.

Het wennen aan wolven is vergelijkbaar met het voeren van wilde soorten. Het lokken van herten lokt ook de roofdieren die het hert volgen. Het uitzetten van vogelzaad kan vogels aantrekken, maar het trekt ook muizen, slangen, vossen, coyotes, wolven en beren aan. Het voeren van dieren creëert een onnatuurlijke dichtheid van die soort, en wanneer mensen aan de mix worden toegevoegd, zullen er ongetwijfeld conflicten ontstaan.


Als je dieren in het wild wilt zien, doe het dan op hun voorwaarden, niet de jouwe. Kijk mee vanaf een respectvolle afstand; gebruik, wanneer nodig, een verrekijker of een telescoop. 

 

Meer informatie over het gedrag van dieren in het wild. Uw acties mogen op geen enkele manier het natuurlijke gedrag van een dier veranderen. Zorg voor enige zelfbeheersing zodat dieren in het wild vrij kunnen blijven leven.

Samenwerken en verdelen van de taken: de jacht door de wolf

Vaak proberen ze het zwakste dier uit een groep te isoleren en naar andere wolven te drijven die in een hinderlaag liggen. Deze gezamenlijke jacht vereist intelligentie en samenwerking.
Ze volgen een prooi soms wel dagen om deze goed te observeren (kijken, luisteren, ruiken) om te zien of er een zwakker dier bij zit. Vervolgens jagen ze net zo lang op de kudde tot ze een mogelijkheid zien om een dier aan te vallen. Vaak is dat een zwak dier, maar het kan ook een gezond dier zijn dat bijvoorbeeld struikelt.

 

Eigen taken
Meestal heeft elke wolf in de jacht een eigen taak waar hij of zij goed in is. Vrouwtjes zijn vaak sneller en brengen de kudde in verwarring, waarna de sterkere mannetjes een dier aan kunnen vallen. Jonge wolven rennen vaak alleen mee om de kunst af te kijken. Het feit dat ze soms met meerdere wolven een aanval voorbereiden ondervond schaapherder Marc Baars.

 

Op 7 oktober 2021 was Marc getuige van een wolvenaanval op zijn kudde. 
Die dag kwamen er twee wolven aflopen op het schaap dat het verste van hem af stond. Eén van hen zette zijn tanden in de nek van het schaap. De rest van de kudde had in het begin niet eens door wat er aan de hand was. Alles gebeurde in totale stilte. 
Eén van de twee wolven bleef bij de gedode prooi en de ander liep weg. Vervolgens werd de buik van het schaap opengereten waardoor de ingewanden eruit kwamen. Het kadaver werd een paar meter meegesleept, verder weg van de kudde.
Waar het dus in eerste instantie leek te gaan om twee wolven bleken er achteraf op de door marc gemaakte foto’s 3 wolven betrokken te zijn geweest bij deze aanval. Waarbij er dus 2 als “verkenner” hielpen bij de aanval.

 

Lees het hele verhaal van Marc op onze website

De wolf is een zeer intelligent dier.
De wolf is een zeer intelligent dier. Bij de jacht maken ze zelfs gebruik van ‘natuurlijke’ hulpmiddelen, waarbij een deel van de groep een prooi naar de afgrond drijft terwijl de andere dieren van de roedel onder aan de afgrond staan te wachten op de vallende prooi.

Image: Daniel Stahler

Wolven zijn trouwens niet de enige jagers die deze techniek toepassen. Ook grote roofvogels staan er om bekend om hun prooi van de berg af te gooien en zo te doden.

Er zijn ook verhalen bekend van wolven die gebruik maken van de door ons aangelegde hekwerken. Hierbij jagen ze de prooi in het hekwerk waardoor deze geen kant meer op kan en zich vastloopt in het hekwerk.


Op de foto links van Christopher Martin zie je een aanval van een groep wolven op een eland.

Dit tafereel speelde zich af in Canada op een viaduct boven Trans-Canada Highway in Alberta. 

Daarbij kon de eland op een gegeven moment geen kant meer op.

Wolven jagen het liefst op bewegende prooien. Dit geeft ze de mogelijkheid om in te schatten hoe de conditie van hun prooi is en welke kansen ze hebben op resultaat. Deze video op youtube, is gemaakt in het Yellowstone National Park in Amerika.


Toch verloopt de jacht echter niet altijd succesvol. Sterker nog: De meeste jachtpartijen door de wolf zijn zelfs zonder succes.

Van grijze wolf naar zwarte wolf? We weten eindelijk waarom!

Wolven in Yellowstone National Park (Daniel Stahler/NPS).

Het raden van de kleur van de vacht van een grijze wolf lijkt een goed idee. Maar de wolven, waarvan de leefgebieden verspreid zijn over Noord-Amerika en Eurazië, zijn niet altijd echt grijs.


Vooral op het Noord-Amerikaanse continent geldt: hoe zuidelijker je gaat, hoe meer wolven er zijn met donkere, zwart getinte vacht. Het fenomeen bleef lange tijd onverklaard, maar nu hebben wetenschappers vastgesteld dat de boosdoener een van de grootste aanjagers van natuurlijke selectie is: ziekte.

Een internationaal team onder leiding van ecoloog Sarah Cubaynes van de Universiteit van Montpellier in Frankrijk heeft vastgesteld dat het vaak dodelijke hondenziektevirus de oorzaak is van een groter aantal zwart gekleurde wolven.


"In de meeste delen van de wereld zijn zwarte wolven afwezig of zeer zeldzaam, maar in Noord-Amerika komen ze in sommige gebieden veel voor en in andere niet", legt bioloog Tim Coulson van de Universiteit van Oxford uit.

"Wetenschappers hebben zich lang afgevraagd waarom. We hebben nu een verklaring gemaakt met wolvenonderzoek in Noord-Amerika en modellen die zijn ingegeven door buitengewone gegevens verzameld door onderzoekers die in Yellowstone werken."


Evolutionaire druk kan enkele eigenaardige gevolgen hebben, vooral als het om ziekte gaat. Sommige individuen kunnen meer kans hebben om te overleven op basis van de aanwezigheid van genen die resistentie tegen die ziekte verlenen. De overlevenden produceren vervolgens nakomelingen met die genetische variaties, en het genetische profiel van een populatie kan in de loop van de tijd veranderen.


De genetische samenstellingen die resistentie verlenen, hebben echter niet altijd alleen maar één functie. Zoals we kortgeleden hebben ontdekt, verhogen genetische varianten die weerstand bieden tegen de zwarte pest ook de vatbaarheid voor auto-immuunziekten zoals reumatoïde artritis, wat betekent dat we de effecten ervan eeuwen later nog steeds voelen.


In het geval van deze wolven wordt de vachtkleur bepaald door een gen genaamd CPD103, die hun vacht van oudsher grijs maakte. Er ontstond echter een CPD103-mutatie bij honden en deze ging over op wolven, waardoor een zwarte vacht ontstond.


Elke wolf heeft twee exemplaren van CPD103; één geërfd van elke ouder. In tegenstelling tot rood haar bij mensen, is er echter alleen maar één kopie van het zwarte vacht-gen nodig om een zwarte vacht te produceren.


Wetenschappers vermoedden dat het hondenziektevirus een rol zou kunnen spelen in het aantal zwarte wolven in Noord-Amerika, omdat het DNA-gebied waarin CPD103 zich bevindt ook betrokken is bij het coderen van een eiwit dat beschermt tegen longinfecties zoals hondenziekte.

Photo credit: Daniel Stahler/NPS

Dit zou betekenen dat als wolven met zwarte jassen meer kans hebben om de ziekte te overleven, ze zich zullen voortplanten en hun CPD103-variant doorgeven aan hun welpen.


Dus begon het team met het testen van deze hypothese. Onderzoekers analyseerden twaalf wolvenpopulaties in Noord-Amerika om te zien of de aanwezigheid van antilichamen tegen hondenziekte - een teken dat ze het virus hebben gehad en overleefd - sterk gecorreleerd was met zwarte wolven.


Ze ontdekten dat wolven met de antilichamen inderdaad meer kans hadden op zwarte vacht, vooral bij oudere wolven. Zwarte wolven kwamen ook vaker voor in gebieden waar uitbraken hadden plaatsgevonden.


Vervolgens bestudeerde het team 20 jaar aan wolvenpopulatie-gegevens uit Yellowstone National Park, waar wolven in de jaren negentig opnieuw werden geïntroduceerd.


Daar bestaat de bevolking voor 55 procent uit grijze wolven en voor 45 procent uit zwarte wolven. Van die zwarte wolven had alleen maar 5 procent twee exemplaren van de zwarte vacht CPD103-variant. Dit suggereert dat wolven die partners van de tegenovergestelde kleur kiezen een grotere kans hebben op reproductief succes en dat hun nakomelingen hondenziekte overleven.


Het werkt echter alleen in regio's met uitbraken van hondenziekte. Volgens de wiskundige modellering van het team verdwijnt het concurrentievoordeel van het kiezen van een partner met de tegenovergestelde kleur als hondenziekte geen probleem is.


Het onderzoek geeft niet alleen een fascinerende reden voor de grotere aanwezigheid van zwarte wolven in sommige gebieden, maar biedt ook een hulpmiddel voor het bestuderen van historische uitbraken van hondenziekte, evenals ziekteresistentie.


Het team merkt op dat hun resultaten waarschijnlijk van toepassing zijn op een breed scala aan soorten. Bij een breed scala aan insecten, zoogdieren, amfibieën, reptielen en vogels kan kleurvariatie in verband worden gebracht met ziekteresistentie; deze kleur kan dienen als een signaal om dieren te helpen partners te kiezen die hun nakomelingen een overlevingsvoordeel zullen geven.


"Wanneer kleuring genetisch bepaald is en ziekteresistentie erfelijk is en wordt geassocieerd met kleuring, zal een voorkeur voor een partner van een specifieke kleur de conditie verbeteren door de kansen op het produceren van resistente nakomelingen te maximaliseren in omgevingen met frequente en virulente genoeg ziekteverwekkers", schrijven de onderzoekers in hun onderzoek.

"Het is mogelijk dat we de rol van ziekteverwekkers bij het genereren van de diversiteit aan morfologische en gedragskenmerken die in de natuur worden waargenomen, aanzienlijk hebben onderschat." Is dat geen intrigerende gedachte?

Het onderzoek is gepubliceerd in Science.

In onderstaand overzicht vind je komende evenementen van de WWN.

Deze wandeling in het Kroondomein start bij het buurschap Gortel (Epe).

De volgende data zijn beschikbaar:
zon 26 feb 2023 10.00 uur
zon 26 maa 2023 10.00 uur
zon 23 apr 2023 10.00 uur

Deze wandeling in Nationaal Park Veluwezoom start bij Woodz in Velp.

 

De volgende data zijn beschikbaar:
zat 18 maa 2023 15.30 uur
zat 15 apr 2023 17.30
zat 13 mei 2023 18.00 uur

Deze wandeling over de Ginkel start bij de Parkeerplaats van het Natuurcentrum in Ede.

De volgende data zijn beschikbaar:

zon 5 maa 2023 10.00 uur
zon 9 apr 2023 10.00 uur

SPECIALE WANDELING

Deze wandeling in het Leuvenumse bos start bij de parkeerplaats aan de Poolseweg in Ermelo.

De wandeling staat gepland op 7 mei 2023.

Klik hier om te reserveren

Deze nieuwsbrief is een uitgave van Werkgroep Wolf Nederland
Aan de inhoud van deze nieuwsbrief kunnen geen rechten worden ontleend
Niets uit deze uitgave mag worden gebruikt of vermenigvuldigt zonder uitdrukkelijke toestemming van Werkgroep Wolf Nederland.
Werkgroep Wolf Nederland is een notariële vereniging, en staat ingeschreven bij de KvK onder: 83976310.